معرفی سیستم بانکداری الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی به خدمات بانکی گفته می‌شود که کاربران بدون مراجعه فیزیکی به بانک و به وسیله اینترنت به آنها دسترسی دارند. از جمله این خدمات می‌توان به سرویس انتقال پول، پرداخت قبوض، چک و سفته الکترونیکی و حتی خدماتی مانند دریافت وام، اشاره کرد.
با پیشرفت تکنولوژی، خدمات الکترونیکی حوزه بانکداری در حال افزایش و بهبود است. به عنوان مثال، ده سال پیش انتقال پول یا پرداخت قبوض با تلفن های همراه، سرویسی دست نیافتنی بود، اما امروزه استارت آپ‌هایی با پشتوانه بانکها و موسسات مالی فعالیت می کنند که شما را حتی از افتتاح حساب حضوری بی نیاز می‌کنند .
و خدماتی مانند انتقال پول، از سرویسهای ابتدایی آنها هستند. تمامی امور این بانک‌های دیجیتال به صورت الکترونیکی با اپلیکیشن های موبایل انجام می‌شود و شعبه فیزیکی بانک در کار نیست.
تاریخچه
پول الکترونیک، برای نخستین بار در سال ۱۹۱۸ در کشور آمریکا توسط بانک‌های فدرال رزرو (Federal Reserve Banks) مورد استفاده قرار گرفت. این بانکها، پرداخت و انتقال وجوه را با استفاده از تلگراف در دستور کار خود قرار دادند. این بانک بعدها با توسعهٔ مؤسسات تهاتری خودکار (در سال ۱۹۷۲)، زمینهٔ استفادهٔ گسترده از پول الکترونیک را فراهم کرد.
اولین تجربهٔ ساخت دستگاه خودپرداز به سال ۱۹۳۹ برمی‌گردد. این دستگاه که توسط سه مخترع به نام‌های لاتر، جرج و سیمجیان ساخته شد، مورد توجه بانکها و سازمان‌ها قرار نگرفت.
با وجود این تجربهٔ ناموفق، سه مخترع دیگر با نام‌های دان وتزل، تام بارنز و جرج چستین در سال ۱۹۶۸، ساخت دستگاه خودپرداز را با مفهومی جدید آغاز کردند. ساخت اولین نمونهٔ آنها، پنج میلیون دلار هزینه دربرداشت.
محصول این پروژه در سال ۱۹۷۳ به عنوان اولین دستگاه خودپرداز در کمیکال بانک (Chemical Bank) در شهر نیویورک نصب شد. اولین نسل از دستگاه‌های خودپرداز، به‌صورت آفلاین کار می‌کردند و پول به‌صورت خودکار از حساب مشتریان کسر نمی‌شد؛ بنابراین فقط مشتریان ویژه‌ای که از اعتبار خاصی برخوردار بودند، مجاز به استفاده از این دستگاه‌ها بودند.
منادی سرویسهای بانکداری الکترونیکی خانگی مدرن سرویسهای بانکداری از راه دور از طریق رسانه‌های الکترونیکی در اوایل دههٔ ۱۹۸۰ بودند. در اواخر این دهه واژهٔ آنلاین محبوب شد و به استفاده از یک پایانه، صفحه‌کلید و صفحهٔ نمایش برای دسترسی به سیستم بانکی از طریق یک خط تلفن گفته می‌شد.
واژهٔ بانکداری الکخانگی همچنین می‌تواند به استفاده از یک صفحه‌کلید کوچک عددی برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به‌وسیلهٔ دستورالعمل‌هایی برای بانک گفته شود. سرویسهای آنلاین در سال ۱۹۸۱ در نیویورک شروع به کار کردند زمانی که چهار بانک بزرگ این شهر، سرویسهای بانکداری خانگی را به‌وسیلهٔ سیستم ویدئوتکست (Videotext) ارائه کردند.
به‌دلیل شکست تجاری تکنولوژی ویدئوتکست این سرویسهای بانکداری هرگز محبوب نشد به جز در فرانسه – که استفاده از ویدئوتکست به‌وسیلهٔ شرکت تله‌کام (Telecom) تأمین مالی می‌شد- و انگلستان – که سیستم Prestel استفاده می‌شد.
اولین سرویسهای بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به‌وسیلهٔ شرکت ساخت‌وساز ناتینگهام (NBS) در سال ۱۹۸۳ پایه‌ریزی شد. سیستمی که استفاده می‌شد بر پایهٔ سیستم Prestel انگلیسی بود و از یک رایانه – مثل BBC Micro- یا صفحه‌کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده می‌کرد.
این سیستم (که ارتباط خانگی –Homelink– نامیده می‌شد) مشاهده آنلاین صورت‌حساب‌ها، انتقالات بانکی و پرداخت قبوض را ممکن می‌ساخت. برای انجام انتقال بانکی یا پرداخت قبوض، باید یک دستورالعمل نوشته شده حاوی جزئیات دریافت‌کنندهٔ موردنظر به NBS فرستاده شود و آنجا اطلاعات، وارد سیستم Homelink شود.
بیشتر دریافت‌کنندگان، شرکت‌های گاز و برق و تلفن و حساب‌هایی در بانک‌های دیگر بودند. اطلاعات پرداخت انجام‌شده از طریق Prestel توسط دارندهٔ حساب، وارد سیستم NBS می‌شود.
یک چک توسط NBS برای دریافت‌کننده وجه فرستاده می‌شود و یک اطلاعیه حاوی جزئیات پرداخت نیز برای دارندهٔ حساب فرستاده می‌شود. سیستم BACS بعدها برای انتقال مستقیم پرداختی ابداع و استفاده شد. مؤسسهٔ اعتباری فدرال استنفورد اولین مؤسسه‌ای بود که در اکتبر سال ۱۹۹۴ سرویسهای بانکداری اینترنتی را به همهٔ اعضای خود ارائه کرد.
بانکداری اینترنتی در ایران
سابقه فعالیت‌های بانکداری الکترونیکی در ایران به سال ۱۳۵۰ برمی‌گردد. در آن موقع بانک تهران با در اختیار گرفتن بین ۷ تا ۱۰ دستگاه خودپرداز در شعبه‌های خود نخستین تجربه پرداخت اتوماتیک پول را تنها در همان شعبه نصب شده بر عهده داشتند.
اواخر دهه ۱۳۶۰ بانک‌های کشور با توجه به کاربرد کامپیوتر شخصی و احساس نیاز به اتوماسیون عملیات بانکی به رایانه‌ای کردن عملیات بانکی پرداختند. طرح جامع اتوماسیون بانکی پس از مطالعه و بررسی‌های گوناگون در قالب پیشنهادی برای تحولی جامع در برنامه‌ریزی فعالیت‌های انفورماتیکی بانکها به مسئولان شبکه بانکی ارایه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانکها در سال ۷۲ طرح جامع اتوماسیون سیستم بانکی شکلی رسمی به خود گرفت.
در همان سال بانک مرکزی، شرکت خدمات انفورماتیک را به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک سیستم بانکی تاسیس کرد. طی سال‌های ۷۲ و ۷۳ جرقه‌های ایجاد سوییچ ملی جهت بانکداری اینترنتیی زده‌شد و در همان راستا شبکه ارتباطی بین بانک ملی و فروشگا ه‌های شهروند ایجاد شد.
در خرداد۱۳۸۱مجموعه مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب به تصویب رسید. بدین سان اداره شتاب بانک مرکزی در ۱۳۸۱/۴/۱ تاسیس و با هدف فراهم کردن زیر ساخت بانکداری اینترنتی آغاز به کار کرد. با رشد و گسترش دسترسی به اینترنت خدمات بانکداری اینترنتی در ایران نیز گسترده شد. اکنون تمامی بانک‌های کشور خدمات بانکی متنوعی را به صورت اینترنتی ارائه می‌کنند.
انواع بانک در بانکداری الکترونیک
به طور کلی خدمات بانکداری الکترونیکی و اینترنتی به ۲ صورت ارایه میشوند :
- بانکداری دوگانه (Brick and Click): این مدل از بانکدری اینترنتی ترکیبی از دو روش بانکداری سنتی و بانکداری اینتنرتی است. به عبارت بهتر بانک هایی که علاوه بر ارائه خدمات بانکی به صورت سنتی و حضوری بخشی از خدمات خود را به صورت اینترنتی و الکترونیک نیز ارائه می‌دهند در این دسته قرار می‌گیرند.
- بانک مجازی (Virtual Bank): بانک هایی در این دسته قرار می‌گیرند که تمامی سرویس ها و عملیات های بانکی را به صورت اینترنتی و الکترونیک انجام می‌دهند و شعبه فیزیکی و حضوری ندارند.
خدمات بانکداری الکترونیک
به طور کلی می‌توان گفت خدمات بانکداری الکترونیگی آنلاین در ۳ سطح تعاملی، اطلاع رسانی و تراکنشی قرار می‌گیرند که هرکدام امکانات مختلفی دارند.
- اطلاع رسانی :ابتدایی‌ترین سطح در بانکداری الکترونیک، اطلاع رسانی است که در آن بانکها اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی جدید خود را به همراه اعلام مزایایی بانکداری جدید ، از طریق شبکه‌های اطلاع رسانی دولتی و خصوصی به عموم مردم معرفی می‌کنند.
- تعاملی: در این سطح از بانکداری اینترنتی امکان انجام مبادله بانکی بین بانک و مشتری فراهم شده است. ریسک این سطح از بانکداری الکترونیکی نسبت به حالت سنتی بیستر است. در این سطح خدمات ارتباطی ، ابزار و وسایل امن برای کنترل دسترسی مشتریان به شبکه بانکی، مورد نیاز است.
- تراکنشی: در این سطح از بانکداری اینترنتی که متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات شامل بالاترین ریسک می‌شود، مشتریان بانک می‌توانند تراکنش‌های انتقال وجه، صدور چک، افتتاح حساب و .. را در سطح امنیت بالا انجام دهند.حوزه تراکنش نیاز به امنیت در سطح بالایی برای عملیات بانکی بدون خطر دارد.
انواع اینترنت بانک
خدمات مبتنی بر بانکداری الکترونیکی بانک ها و موسسات مالی به دو و در برخی موسسه ها به سه دسته تقیم میشوند. بانک ها به جهت مدیریت آسانتر و تفکیک حساب های فردی و گروهی سامانه های خود را به صورت های حقیقی و حقوقی و در برخی حقیقی دارای شغل ارائه می دهند. که هرکدام از این سامانه ها خصوصیات و عملکرد های خاص خود را دارد.
- برای افراد حقیقی (اشخاص حقیقی) ارائه می‌شود که حساب‌های بانکی شخصی دارند.
- این افراد می‌توانند از طریق اینترنت بانک به حساب‌های خود دسترسی داشته باشند و عملیات مختلفی از جمله انتقال وجه، پرداخت قبوض، مشاهده گزارشات تراکنش‌ها و مدیریت حساب را انجام دهند.
- برای شرکت‌ها، سازمان‌ها، صندوق‌های پس‌انداز و موسسات حقوقی دیگر ارائه می‌شود.
- این نوع از اینترنت بانک برای مشتریان حقوقی امکانات مخصوص خود را فراهم می‌کند. از جمله مدیریت حساب‌های بانکی شرکتی، پرداخت به پرسنل، انتقال وجوه بین حساب‌ها، دریافت گزارشات مالی و بررسی تراکنش‌های شرکت.
مزایای بانکداری الکترونیک
می توان آن را از دو جنبه مشتریان و موسسات مورد بررسی قرار داد:
ازجنبه مشتریان می توان به صرفه جویی در هزینه ها اشاره کرد و از جنبه موسسات می توان به حفظ مشتریان علی رغم تغییرات مکانی بانک ها اشاره کرد، همچنین جلوگیری از اختلاس یکی دیگر ازمزایای مهم ان است.
در بانک های پیشرو در خدمات بانکداری الکترونیک،کانال های مختلف بانکداری با هم تلفیق وسیستم های جزیره ای یکپارچه می شود پس مدیریت اطلاعات و مدیریت ارتباط با مشتریان بهبود می یابد و رضایت مشتریان، صرفه جویی در هزینه های تولید و درآمد بیشتر برای بانک ها را به همراه خواهد داشت اما قبل از اقدام به ایجاد و پیاده سازی سیستم بانکداری الکترونیک باید امکان پذیر بودن آن را در رابطه با محیط فنی، اقتصادی، مالی و نیروی انسانی مورد توجه قرار داد.
این چهارچوب کاری باعث می شود که بانکی داشته باشیم که نیازی به امور کاغذی ندارد، محدود به مناطق جغرافیایی خاص نیست و هیچ گاه در آن به روی مشتریان بسته نمی شود و می تواند به صورت ۲۴ ساعته به مشتریان سرویس دهد.
سوالات متداول
- اینترنت بانک چیست و چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
یکی از ابزارهای بانکداری الکترونیکی است که در بستر اینترنت بسیاری از خدمات بانکی مثل انتقال وجه، دریافت موجودی، گزارش تراکنش و… را پوشش می‌دهد.
- چگونه اینترنت بانک را فعال کنیم؟
بعد از افتتاح حساب و تکمیل بخش مربوط اینترنت بانک، با کمک رمز عبور و نام کاربری وارد سایت شوید.
بدون دیدگاه